Τι μου [ξέ]μαθε ο Asger Jorn

Ένα κείμενο 11 θέσεων σχετικά με τις κινήσεις και τους τρόπους του δρώντος υποκειμένου της τέχνης στον συμμετροποιημένο κόσμο της οικονομίας.

1.

Η σύγχρονη επιστήμη μας κάνει να κατανοήσουμε τον γνήσιο χαρακτήρα της μηχανής, του εξορθολογισμού και της τυποποίησης. Όλα αυτά οδηγούν σε ένα μόνο πράγμα: την οικονομία Η οικονομία επιχειρεί (είναι) την συμμετροποίηση των δυνάμεων.

Η τέχνη είναι δημιουργία ανισοτήτων.

Είναι ο τρόπος ρήξης με το κοινό γούστο αλλά και διαμέσου αυτής της ρήξης ανανοηματοδότησης του, είναι και μια στρατηγική αναπεριγραφής και αναπαράστασης, μια διαδικασία μεταστροφής. Κριτική και κατάφαση συνυπάρχουν.

Φαντασία, παιχνίδι, συναίσθηση, τυχαιότητα, υπονόμευση του υπάρχοντος.
Κάθε συνειδητή δημιουργική πράξη σχετίζεται με το όριο της ιδιοτέλειας και σκοπεύει στην διάρρηξη και τον περιορισμό του.

2.

Παραμένω κάθε στιγμή απρόβλεπτος, δημιουργώ προϋποθέσεις εκπλήξεων και αναταραχής, ελίσσομαι ανάμεσα στο πλήθος.

Ο καλλιτέχνης είναι ένας χαμαιλέοντας. Ζει ως υπηρέτης του τυχαίου και του άπειρου. Θεμελιώνει την υποθέσή του στο τίποτα. Κινείται στην επιφάνεια, στα όρια, ή ακόμη και εκτός του χώρου που ορίζει η σφαίρα της συναίνεσης, της ιδεολογίας, της κοινής αντίληψης για τα πράγματα.

Η τέχνη δεν είναι κανόνας συμπεριφοράς αλλά πεδίο εμπειρίας.

3.

Είναι δυνατή και επείγουσα η ανασύνταξη του καλλιτεχνικού υποκειμένου.
Πρόκειται για μια αναμέτρηση.

Η ζώσα τέχνη σημαίνει μια πράξη, συνδέεται άμεσα με την απόφαση, διαπραγματεύεται την άρνηση, δημιουργεί παραδείγματα και εξετάζει την πληθυντικότητα. Η τέχνη του δημιουργού βρίσκεται στον αντίποδα της τέχνης του θεατή, του αναγνώστη κτλ.

Η μοναδικότητα, η έμπνευση, η έκλαμψη είναι πλέον τα κενά σημαίνοντα της κυρίαρχης θεαματικής αντίληψης για την τέχνη. Είναι οι αφηγήσεις που στηρίζουν την ιδεολογία του θεάματος.

Η τέχνη εκτιμά την πραγματικότητα, είναι μια αξιοδότηση που φτάνει μέχρι τη διαιώνιση της στιγμής. Κάνει την πραγματικότητα πολύτιμη στον αντίποδα της τεχνικής που την απαξιώνει. Σκοπός της τέχνης είναι να κάνει πολύτιμες τις ανθρώπινες δράσεις, χρησιμοποιώντας τα μέσα που επιτρέπει η ανάπτυξη της εποχής της.

4.

Απεχθάνομαι τις κλασσικές αξίες της βιομηχανίας: την “πρωτοτυπία”, την καινοτομία, το νέο και μαζί τις κεντρικές τους εκφράσεις στον 20ο αιώνα, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εργασίας και την ατομική βόμβα.
Καλλιτεχνικά πειράματα εξακολουθούν να υπάρχουν δεν υπάρχει πλέον πειραματικό πεδίο. Αυτό συνθλίβεται αέναα μεταξύ της μικροψυχίας του εμπορίου, της μνησίκακης αμφισβήτησης και της ακαδημαϊκής υποκρισίας.

Όλο και περισσότερο καλλιτέχνες βρισκόμενοι σε ένα ανεπανάληπτο αδιέξοδο, αναγκάζονται να ζητιανεύουν από το κράτος διπλώματα, γίνονται «καλοί μαθητές» και αναζητούν διακρίσεις από τους κερδοσκόπους ανά τον κόσμο, παρουσιάζοντας την πραμάτεια τους σε συλλέκτες, ιδρύματα, “residencies” και φουάρ.

Αναγκασμένοι να ανταποκριθούν στο αίτημα μιας συνεχούς αυτοπροβολής γελοιοποιούνται και βυθίζονται στην νεύρωση της αποδοχής από τον οποιονδήποτε. Χαρίζουμε έτσι ό,τι πιο πολύτιμο, τον χρόνο μας.

5.

Δεν υπάρχει δημιουργική-ποιητική δραστηριοποίηση παρά μόνον απέναντι στην κοινωνία. Πειστικότερη εκδοχή του ανθρώπου παραμένει ο άνθρωπος της κοινωνίας. Παρά ταύτα η γενικότητα μιας κοινωνικής ζωής δεν μπορεί να ξεπερνά την τραγικότητα μιας ζωής ιδιωτικής. Η κοινωνική σημασία δεν καλύπτει ποτέ την ατομική. Η περιπλοκή του ατόμου μέσα στις αντιφατικές καταστάσεις του πραγματικού, και το ξεπέρασμά της, επανέρχεται ως ένας από τους κεντρικούς προβληματισμούς των ελεύθερων καλλιτεχνών. Κατακερματισμένο εγώ και κατακερματισμένος κόσμος μπορούν να συναντηθούν και να διασταυρωθούν μόνο κατά τρόπο εξαιρετικά αντιφατικό και αστάθμητο. Δεν μπορεί να υπάρξει καμία πρόοδος δίχως τραγικές συνέπειες.

6.

Η καλλιτεχνική οργάνωση είναι ένας αδύνατος παραλογισμός. Η τέχνη είναι αναρχία.
Είναι πράξη βαθιά αντικοινωνική και αντιοργανωσιακή.

Ο καλλιτέχνης είναι αντί-πολιτικός. Η δράση του αρνείται την κοινωνική οργάνωση.
Συνίσταται στην εκδήλωση και την ανανέωση των αξιακών διαφορών, και ως εκ τούτου έρχεται σε οξεία αντίθεση με την αρχή της ισότητας. Επιχειρεί βήματα προόδου πειραματιζόμενη με την απαξίωση του υπάρχοντος, χωρίς ηθικές προκαταλήψεις και δίχως ακριβείς σκοπούς.

Αυτό που μοιράζεται με τους ομοίους του ο καλλιτέχνης είναι ένα αίσθημα εξέγερσης, που όμως, όταν [ή καθώς] αυτό οδηγεί στον εξτρεμισμό μετατρέπεται σε κενή στάση. (δίχως νόημα)
Κάθε πρωτοποριακή διακήρυξη είναι εν τέλει μια εσχατολογία από την οποία οφείλουμε να απομακρυνόμαστε το συντομότερο.
Οι ρηξικέλευθες δράσεις παρατράβηξαν.

Το υποκείμενο αναζητά τους δεσμούς που συνέχουν τον κόσμο. Ως προς αυτό βρίσκεται εγκαταλελειμμένο σε έναν κατά τα φαινόμενα άχρηστο και αδύνατο αγώνα. Χρειάζεται επιμονή για να θεμελιωθεί μια υπόθεση στο τίποτα στο καθαρά τυχαίο, στο παράλογο καθώς οι εγκόσμιες εξουσίες απαιτούν μια πνευματική δικαίωση της δύναμης τους. Το ιδεώδες του Κράτους.

Η δράση του υποκειμένου σε σχέση με αυτόν τον εξαναγκασμό είναι η δράση του καλού διαρρήκτη-σαμποτέρ. Εποπτεύει το χώρο, εκτιμά το ρίσκο, εξασφαλίζει τη διαφυγή, δουλεύει γρήγορα, ελαχιστοποιεί την παραμονή, τινάζει τα πάντα στον αέρα.

7.

Η τέχνη είναι το ασυνεχές μέσα στην συνέχεια της αφήγησης του κόσμου. Είναι ένα σύστημα εγκοπών και τρόπων που έχουν ως ορίζοντα την αυτονομία και την ελευθερία του ατόμου και πεδίο ανάπτυξής τους το κοινωνικό γίγνεσθαι.
Είναι η απόδειξη της ελεύθερης δράσης του ατόμου και ταυτόχρονα το κυριότερο μέσο αύξησης της δημόσιας νευρικότητας και απελευθέρωσης των διαθέσιμων ενεργειακών εντάσεων του ανθρώπου. Η ανοχή είναι το μόνο πράγμα που δεν γίνεται ανεκτό στο καλλιτεχνικό πεδίο.


Η κατασκευή και η προβολή μιας θεωρίας περιορισμών,
κανόνων, αρχών, ή των αιτίων για τους οποίους δημιουργώ, με λίγα λόγια ένα αφήγημα της διαδικασίας του καλλιτεχνικού έργου, έχει ηρεμιστική επίδραση και σε κάθε περίπτωση ξεπέφτει σε μια διδασκαλική υπεκφυγή, ένα εκπαιδευτικό εμπόδιο στο δρόμο προς την αυτονομία, προς την κατανόηση των κοινωνικών απαιτήσεων και των δυνατοτήτων της εποχής. Κάθε προβολή της διαδικασίας έχει ως κατάληξη αξιοθρήνητους προλόγους και επίμετρα.

8.

Η διαθεσιμότητα είναι η προϋπόθεση της αυτεξούσιας δημιουργικής δραστηριότητας Αυτοί που συνεχίζουν να έχουν τα πάντα να κερδίσουν και τίποτε να χάσουν, είναι οι καλλιτέχνες, οι οποίοι αποτελούν σήμερα τη μόνη πληθυσμιακή ομάδα που διατηρεί απαράλλακτη την ολική διαθεσιμότητά της. Έχουν επιστρατευθεί διάφορα κόλπα για την κατάργηση και αυτής της διαθεσιμότητας. [η οποία αποτελεί προϋπόθεση της δημιουργικής δράσης] Το αποτέλεσμα είναι ότι, ακόμη και αν συνεχίζει να υφίσταται η «καλλιτεχνική παραγωγή», η τέχνη στερείται αξίας.

Για τους καλλιτέχνες που έχουν διασώσει την ελεύθερη διαθεσιμότητά τους και τη δημιουργική τους ικανότητα, η ζωή γίνεται όλο και πιο δραματική. Θα μπορούσε κανείς να πει ανέστια. Όποιος σήμερα επιλέγει να δημιουργεί ελεύθερα, ή ακολουθεί το κάλεσμα για μία ελεύθερη δημιουργία, πρέπει να προετοιμαστεί εκ των προτέρων για έναν διωγμό μέχρι τέλους, για ύβρεις, πιέσεις, και σε περίπτωση που αυτές δεν πιάνουν, και για καταδίκες.

9.

Δεν διαλέγουμε την εποχή μας όσο κι αν την μεταμορφώνουμε.

Η πολιτιστική παραγωγή της Ευρώπης είναι απόλυτα διαχωρισμένη από την κοινωνία της και λειτουργεί ως μια κεντρική προπαγανδιστική μηχανή αντιστροφής της πραγματικότητας. Είναι ένας σκοταδισμός που επαγγέλλεται την διαφώτιση.


Ο ακαδημαϊσμός ως κίνημα παραμένει ρωμαλέος εχθρός της τέχνης και του υποκειμένου της. Δεν είμαστε αντίθετοι στις σχολές χειροτεχνικής παραγωγής, ούτε στις ακαδημίες Καλών Τεχνών. Δεν μας αφορούν. Ο ελεύθερος καλλιτέχνης είναι ένας επαγγελματίας ερασιτέχνης. Το πνεύμα του ερασιτεχνισμού δεν συνεπάγεται πλήρη αυτοδιδακτισμό, αλλά είναι η ικανότητα εκείνου που μπορεί να υπερβαίνει τις γνώσεις του και να κατακτά μια νέα αθωότητα, ένα νέο σημείο μηδέν ή ένα αίσθημα πλήρους άγνοιας .

Η τέχνη δεν παρέχει ποτέ αξίες, συνίσταται στη δύναμη που χρειάζεται για να επιδράσει και να απελευθερώσει τις υπάρχουσες. Είναι δηλαδή ένας καταστροφέας της ανθρώπινης ποιότητας και ακεραιότητας, και είναι η καταστροφή αυτή της απόλυτης ακεραιότητας που βιώνεται ως κάλλος. Το μυστικό της τέχνης έγκειται στο απλό γεγονός ότι, είναι περισσότερο ευτυχές να δίνει κανείς παρά να παίρνει, η μακαριότητα όμως αυτή εξαρτάται από μία εθελοντική προσφορά, έχοντας την αίσθηση κανείς ότι αυτό που προσφέρεται θεωρείται πλεόνασμα, πλούτος, και δεν γίνεται από καθήκον. Η τέχνη καταστρέφει, υπονομεύει, απελευθερώνει.

Η λήθη παραμένει το κυρίαρχο πάθος μας.

10.

Μόνο οι αλλαγές ελκύουν την προσοχή των ανθρώπων. Η δημιουργία αλλαγών είναι αυτό που ονομάζεται παιχνίδι ή παραλλαγή. Η εγκαθίδρυση ενός πεδίου στη βάση της αρχής της αναγκαιότητας, ισοδυναμεί με την κατάργηση της δυνατότητας παιχνιδιού, ή παραλλαγών εντός αυτού.

Το παιχνίδι μπορεί να θεωρηθεί ως το θεμέλιο αυτού που ονομάζουμε καλές τέχνες κι αυτό οφείλεται στην έλξη που προκύπτει από τους κινδύνους στους οποίους είμαστε εκτεθειμένοι κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, έλξη που απαιτεί τη μέγιστη συγκέντρωση όλων των ικανοτήτων για να επιτευχθεί το μέγιστο δυνατό της επίδοσης. Μόνο κατά τη διακύβευση μπορούν να προκύψουν οι υψηλότερες επιδόσεις.

11.

Η μοναξιά παραμονεύει τον καλλιτέχνη.

Κατά το παιχνίδι , κατά την συγκέντρωση των ατομικών ικανοτήτων υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι. Το «παιχνίδι» είναι μια κλειστή αφήγηση.
Σε αντίθεση με την απεραντοσύνη του πραγματικού, αρχίζει, τελειώνει, έχει κανόνες.
Καθώς η ζωή συνεχίζεται.

Γιάννης Ισιδώρου

Πηγή: Περιοδικό Φάρμακο για τη διερεύνηση του ποιητικού φαινομένου.

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.