Han Ryner: Αντιπατριωτισμός

Θα καταφέρω άραγε εδώ, να αποφύγω αυτές τις σκέψεις και εκτιμήσεις που ανήκουν περισσότερο σε άρθρα για την πατρίδα και τον πατριωτισμό;

 Ο αντιπατριωτισμός ήταν η αντίδραση της λογικής και του συναισθήματος, τη στιγμή που ο πατριωτισμός κυριαρχούσε. Πήρε ποικίλες μορφές ανάλογα με το βαθμό στον οποίο βασιζόταν περισσότερο ή λιγότερο ενσυνείδητα στον ατομικισμό, στην αγάπη για όλους τους ανθρώπους, στην αγάπη για έναν άνθρωπο (όπως με την Camille την αδερφή των Horatii)1. Ακόμα μπορεί να βασιζόταν σε μια λογική ή συναισθηματική προτίμηση για τους νόμους και τα ήθη μιας ξένης χώρας.

Ο Βούδας ήταν κατ’ ανάγκη εχθρικός σε οποιαδήποτε πατριωτική αποκλειστικότητα, ένας άνθρωπος ο οποίος δεν αναγνώριζε καν τι μπορεί να οριστεί ως ανθρώπινος σωβινισμός, αλλά επέκτεινε την αγάπη του σε όλα τα έμβια όντα. Στην Ελλάδα οι σοφιστές ήταν αντιπατριώτες. Ο Σωκράτης, ο μεγαλύτερος των σοφιστών2διακήρυττε: “Δεν είμαι Αθηναίος, είμαι πολίτης του κόσμου”. Καταδίκασε την πατρίδα στο όνομα των “άγραφων νόμων”, δηλαδή στο όνομα της συνείδησης. Άλλοι Σοφιστές την απέρριπταν με βάση έναν πιο φλογερό ατομικισμό. Εντούτοις, ο σύγχρονός τους ο Αριστοφάνης απεχθανόταν την δημοκρατική πατρίδα του γιατί θαύμαζε την αριστοκρατική οργάνωση της Σπάρτης (Έτσι ο Paul Bourget3 και ο Leon Daudet4, θαμπωμένοι από την δύναμη ακρίβειας της γερμανικής διοίκησης, αφέθηκαν για χρόνια σε έναν αφελή και απλοϊκό πατριωτισμό: νεαροί ζιγκολό που αναπόφευκτα παραδόθηκαν στον πιο φοβερό “τρόμο”). Ο Πλάτωνας και ο Ξενοφών, φτωχοί μαθητές του Σωκράτη, που τον νόθευσαν και τον χρησιμοποίησαν όπως περίπου o Charles Maurras5 πλαστογράφησε και χρησιμοποίησε τον Auguste Comte6, έχουν παρόμοια συναισθήματα με αυτά του Αριστοφάνη. Ο Ξενοφών κατέληξε να μάχεται την “πατρίδα” του, μέσα από τις τάξεις των Λακεδαιμόνιων.

Οι Κυρηναϊκοί φιλόσοφοι ήταν επίσης αντιπατριώτες. Ένας εξ’ αυτών, ο Θεόδωρος ο Άθεος επαναλάμβανε την φράση πολλών σοφών ανθρώπων “Πατρίδα μου είναι ο Κόσμος”. Προσέθετε “Το να θυσιάζει κανείς τον εαυτό του για την πατρίδα, σημαίνει να αποκηρύσσει την σοφία για να σώσει τους τρελούς”. Σε αυτό, κάνει λάθος: Σημαίνει να βοηθάς τους τρελούς να καταστρέψουν τους εαυτούς τους.

Οι Κυνικοί φανερά και τολμηρά διακήρυτταν τον αντιπατριωτισμό. Ο Αντισθένης συγκεκριμένα ενέπαιζε όλους όσους ήταν περήφανοι που ήταν αυτόχθονες, μια δόξα που μοιράζονται -σημειώνει- με συγκεκριμένο αριθμό γυμνοσαλιάγκων και θαυμάσιων ακριδών. Ο Διογένης για να διακωμωδήσει τις “συναισθηματικές “ ενέργειες των πατριωτών, διέσχισε με το πιθάρι του μια πόλη υπό πολιορκία. Ο μαθητής του, ο Κράτης από την Κρήτη, δήλωνε “Δεν είμαι πολίτης των Θηβών, αλλά του Διογένη”.

Ο Πλούταρχος επαναπροσεγγίζει τους Επικούρειους και τους Στωικούς και τον περιφρονητικό και πρακτικό τους αντιπατριωτισμό, που τους απέτρεπε από το να συμμετάσχουν σε οποιαδήποτε δημόσια διαδικασία και ενασχόληση. Ο Επικούρειος αναγνώριζε μόνο συγκεκριμένα συναισθήματα και κρατούσε την καρδιά του για λίγους φίλους, οι οποίοι μπορεί να ήταν από οποιαδήποτε χώρα. Ο Στωικός επέκτεινε την αγάπη του προς όλους τους ανθρώπους. Πειθαρχούσε «στη φύση που έκανε τον άνθρωπο φίλο του ανθρώπου, όχι από συμφέρον αλλά πηγαία». Τέσσερεις αιώνες πριν τον Χριστιανισμό, είχε την σύλληψη της έννοιας του φιλανθρωπισμού, που ενώνει σε ένα ενιαίο σύνολο-ομάδα, όλους όσους συμμετέχουν στο Λόγο, θεούς και ανθρώπους.

Οι πρώτοι Χριστιανοί ήταν τόσο αντιπατριωτικοί όσο, οι Στωικοί, οι Επικούρειοι και τόσοι άλλοι σοφοί . Οι Χριστιανοί της Ιουδαίας, δεν συγκινήθηκαν από το γκρέμισμα της Ιερουσαλήμ. Όσοι ήτανε στην Ρώμη, πεισματικά προέβλεψαν την πτώση της. Αγαπούσαν μόνο την επουράνια πατρίδα και ο Τερτυλλιανός είπε στο όνομα τους: “Αυτό που είναι πιο ξένο σε εμάς, είναι τα δημόσια πράματα”. Ήταν πιστοί στο πνεύμα του Ευαγγελίου, όπου μια συγκεκριμένη παραβολή, όπως για παράδειγμα αυτή του καλού Σαμαρείτη, θα μεταφραζόταν από έναν πραγματικά χριστιανό Γάλλο, στην παραβολή του καλού Πρώσου, ενώ ένας Γερμανός ευαγγελικός θα την μετέφραζε στην παραβολή του καλού Γάλλου. Η έννοια “καλός” δεν θα είχε το ίδιο νόημα που δίνει ο Hindenburg7 για τον ακαδημαϊκό Joffre8.

Καθολικισμός σημαίνει οικουμενικότητα. Ο Καθολικισμός είναι διεθνής κι επομένως αν είναι ειλικρινής και συνειδητός, αποτελεί μια μορφή αντιπατριωτισμού. Μια πρόσφατη Διεθνής θέλει να αντικαταστήσει τον πόλεμο με την επανάσταση και τις εχθροπραξίες μεταξύ των εθνών με την ταξική πάλη. Οι αρχές του καθολικισμού δεν επιτρέπουν την διάκριση σε πιστούς και άπιστους. Οι μοντέρνοι καθολικοί καυχιούνται για τον πατριωτισμό τους χωρίς να συνειδητοποιούν ότι με αυτό αρνούνται τον καθολικισμό. Έτσι, τα μέλη των Σοσιαλιστικών ή Κομμουνιστικών κομμάτων που συναινούν στην “εθνική άμυνα” θα έπρεπε να σταματήσουν να προσδιορίζονται σαν Σοσιαλιστές. Το νόημα του καθολικισμού ζει ακόμα σε λίγους ανθρώπους όπως στον Gustav Dupin, συγγραφέα του “Ο καταχθόνιος πόλεμος”, στον Grillot de Givry, συγγραφέα του “Ο Χριστός και η πατρίδα”, στον Dr. Henri Mariave, συγγραφέα του “Ανώτατη Φιλοσοφία”.Ως εκ τούτου, προκαλούν αποστροφή στους λεγόμενους “αδερφούς” τους.

Ο αντιπατριωτικός λόγος και αλήθεια, δεν αναλύθηκε ή εξηγήθηκε από κανέναν πιο ισορροπημένα και με καθαρή συνείδηση από τον Τολστόι. Στην μπροσούρα του “Πατριωτισμός και Κυβέρνηση” δείχνει σε τι έκταση και βαθμό ο πατριωτισμός είναι μια οπισθοδρομική ιδέα, άκαιρη και επιζήμια. Ως συναίσθημα ο πατριωτισμός είναι κακός και επιβλαβής˙ ως δόγμα είναι παράλογο, από τη στιγμή που είναι ξεκάθαρο πως αν κάθε λαός και κάθε κράτος αναγνωρίζει τον εαυτό του ως τον καλύτερο και μεγαλύτερο μεταξύ των άλλων, τότε όλοι έχουν κάνει ένα παράξενα τεράστιο λάθος. Έπειτα εξηγεί πως “αυτή η παλιά ιδέα, που βρίσκεται σε μια απαίσια και σκανδαλώδη αντίθεση- με την όλη τάξη των πραγμάτων, η οποία έχει σε πολλές της πτυχές διαφοροποιηθεί, συνεχίζει να επηρεάζει τους ανθρώπους και να καθοδηγεί τις πράξεις τους. Μόνο όσοι βρίσκονται στην εξουσία και εκμεταλλεύονται την εύκολα κατευθυνόμενη ανοησία των μαζών, βρίσκουν επωφελές να διατηρηθεί αυτή η αντίληψη, η οποία πλέον δεν έχει κανένα νόημα ή χρησιμότητα. Το πετυχαίνουν αυτό γιατί κατέχουν τον ξεπουλημένο Τύπο, το δουλοπρεπές πανεπιστήμιο, το βάρβαρο στρατό και η διεφθαρμένη οικονομία, δηλαδή τα ισχυρότερα μέσα για να επηρεάζουν τους ανθρώπους.

Εκτός από περιπτώσεις που πρόκειται για τις διεκδικήσεις ιθαγενών πληθυσμών σε αποικίες, ή τα αποσχιστικά ρεύματα μερικών Ιρλανδών, Βρετανών, Οξιτανών (occitanians), η λέξη πατριωτισμός σχεδόν πάντα στηρίζεται, στις ψευδολογίες μιας μόδας. Οι θυσίες που ζητούνται για την πατρίδα, θέλουν να θυσιάσουν εμάς σε μια άλλη θεότητα, το Έθνος, που κατέστρεψε και λήστεψε τις “πατρίδες” μας όποιες και αν είναι αυτές. Κανένας μας πλέον δεν έχει πατρίδα στα μεγάλα και ετερογενή μοντέρνα έθνη.

Η αγάπη για τον τόπο της γέννησής μας είναι ανόητη, παράλογη και εχθρική προς την εξέλιξη αν παραμείνει αποκλειστική. Αν επρόκειτο να γίνει ένα μέσο για την ανάπτυξη της νοημοσύνης, θα την δόξαζα και θα την εξυμνούσα με τον ίδιο τρόπο που ένας άνθρωπος που ξεκουράζεται στην σκιά ενός δέντρου, “ευχαριστεί” τον σπόρο.

Από την αγάπη μου για την γη των παιδικών μου χρόνων και για την γλώσσα που, θα έλεγα πρώτη “χαμογέλασε” στα αυτιά μου, προέρχεται η αγάπη για όλες τις ομορφιές της φύσης και την «σκεπτική» (pensive) μουσική όλων των ανθρώπινων γλωσσών.

Ας με διδάξει η περηφάνια στο βουνό μου, να θαυμάζω άλλες κορυφές…

Ας με διδάξει η ευγένεια του ποταμού μου να κοινωνώ με το όνειρο όλων των ποταμών… Τη μαγεία του δάσους μου να μάθω να τη βρίσκω στη χάρη όλων των δασών… Μακάρι η αγάπη για μια γνωστή ιδέα να μην με αποτρέψει από μια καινούρια ή έναν εμπλουτισμό που έρχεται από μακριά…

Με τον ίδιο τρόπο που ένας ενήλικας ξεπροβάλλει μέσα από ένα παιδικό σώμα, οιπρώτες ομορφιές χρησιμεύουν ιδανικά για εμάς για να κατανοήσουμε, να γευτούμε και να κατακτήσουμε όλες τις ομορφιές. Τι φτώχεια και κακομοιριά ακούμε μέσα σε αυτές τις αφελείς μνήμες μια φτωχής και συγκινητικής γλώσσας που μας αποτρέπει από το να ακούσουμε και άλλες γλώσσες! Ας αγαπήσουμε στις παιδικές μας αναμνήσεις, εκείνο το αλφάβητο που μας επιτρέπει να διαβάσουμε όλα τα κείμενα που μας προσφέρονται από τα συνεχή και αλλεπάλληλα πλούτη της ζωής μας.

——————————————————

8JosephJoffre (1852-1931): Διοικητής του γαλλικού στρατού στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.