Ιδιαίτερης σημασίας ό,τι θέμα έχει να κάνει με την υγεία ή την “υγεία” και την ασθένεια ή την “ασθένεια”. Το “άλλο”, το “διαφορετικό”, το “άρρωστο”, το “περίεργο”, και ίσως κατά βάθος το “κατώτερο” ή ακόμη και επικίνδυνο.
Τι είναι η ασθένεια? Μια παραφωνία ή μήπως κομμάτι της μελωδίας της ζωής? Είναι κάτι αφύσικο ή μέρος της φύσης? Ποιός το ορίζει αυτό, με τί υπόβαθρο, τί προοπτική? Υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια που καθορίζουν τις παραμέτρους με βάση τις οποίες κατευθύνουμε τις απόψεις μας πάνω στο ζήτημα, ή απλά ένας βασικός κοινός κορμός κι από εκεί και πέρα τα κλαδιά που ο καθένας μας προσθέτει? Ποιά πολιτική ή επιστημονική αυθαίρετη αυθεντία είναι αυτή της οποίας τις νόρμες πρέπει να ακολουθούμε πιστά?
Κατανοώντας την ιδιαίτερότητα των ζητημάτων γύρω από την υγεία -ιδιαίτερα την ψυχική- και την “θεραπεία”, καθώς και το ότι όπως το κάθε τι στα πλαίσια της καπιταλιστικής θεαματικής αυτής κοινωνίας δεν έχει μία μόνο ανάγνωση, επιλέξαμε το εξής: Να μην πάρουμε αμέσως συγκεκριμένη θέση, να μην πούμε κάτι που μπορεί να μετανιώσουμε ή να αναιρέσουμε αργότερα. Προτιμήσαμε να θέσουμε ερωτήματα, να προκαλέσουμε σκέψεις και αναζήτηση. Να βοηθήσουμε τα μυαλά -και πρώτα από όλα τα δικά μας- να ταξιδέψουν και όχι να πιάσουν με τη μία λιμάνι.
Παρουσιάζουμε λοιπόν το κείμενο αυτό του Αλφρέντο Μπονάννο, μεταφρασμένο από τα αγγλικά με τίτλο “ILLNESS AND CAPITAL”, σαν μια πρώτη απόπειρα προσέγγισης του ζητήματος,
Η χειρότερη ασθένεια είναι η εξουσία, η Επανάσταση είναι θεραπευτική!
Diskordia, 2013
_____________________________
ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Η ασθένεια, δηλαδή μια ελαττωματική λειτουργία του οργανισμού, δεν είναι παράξενη για τον άνθρωπο. Τα ζώα επίσης ασθενούν, ακόμη και τα αντικείμενα μπορούν με τον τρόπο τους να παρουσιάσουν ελαττωματική λειτουργία. Η ιδέα της ασθένειας ως μη φυσιολογική κατάσταση είναι η κλασσική ιδέα που αναπτύχθηκε από την ιατρική επιστήμη.
Η απάντηση στην ασθένεια, κυρίως χάρη στην θετικιστική ιδεολογία που ακόμη κυριαρχεί στην ιατρική σήμερα, είναι αυτή της ίασης, που σημαίνει μια έξωθεν παρέμβαση επιλεγμένη ανάμεσα σε ειδικές πρακτικές, με στόχευση στην αποκατάσταση των συνθηκών μιας δεδομένης ιδέας της κανονικότητας.
Ναι, θα ήταν λάθος να σκεφτούμε ότι η έρευνα για τις αιτίες της ασθένειας πορευόταν πάντα παράλληλα με την επιστημονική αυτή ανάγκη για αποκατάσταση της κανονικότητας. Για αιώνες, οι γιατριές δεν πορεύονταν χέρι χέρι με την μελέτη των αιτίων, τα οποία κατά καιρούς ήταν απολύτως φανταστικά. Οι γιατριές είχαν τη δική τους λογική, ιδιαίτερα όταν ήταν βασισμένες στην εμπειρική γνώση των δυνάμεων της φύσης.
Σε πιο πρόσφατους καιρούς, μια κριτική του σεχταρισμού της επιστήμης, περιλαμβανομένης της ιατρικής, βασίστηκε στην ιδέα της ολότητας του ανθρώπου: μια ύπαρξη κατασκευασμένη από διάφορα φυσικά στοιχεία — πνευματικά, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά, πολιτικά, και πάει λέγοντας. Σε αυτήν τη νέα προοπτική είναι που πλασαρίστηκε η ματεριαλιστική και διαλεκτική υπόθεση του μαρξισμού. Η ποικιλότροπα περιγραφείσα ολότητα του νέου, πραγματικού ανθρώπου δεν ήταν πλέον χωρισμένη στους τομείς όπου μας είχε συνηθίσει ο παλαιός θετικισμός, αλλά εγκλωβίστηκε εκ νέου σε έναν ντετερμινιστικό μονόδρομο από τους μαρξιστές. Επομένως, η αιτία της ασθένειας θεωρήθηκε ότι οφειλόταν στον καπιταλισμό, ο οποίος αποξενώνοντας τον άνθρωπο μέσω της εργασίας, τον εξέθεσε σε μια διαστρεβλωμένη σχέση με τη φύση και την κανονικότητα, την άλλη πλευρά της ασθένειας.
Κατά τη γνώμη μας ούτε η θετικιστική θέση που θεωρεί ότι η ασθένεια οφείλεται σε δυσλειτουργία του οργανισμού, ούτε η μαρξιστική που θεωρεί ότι όλα οφείλονται στις αδικίες του καπιταλισμού είναι επαρκείς.
Τα πράγματα είναι λίγο πιο πολύπλοκα από αυτό.
Βασικά δεν μπορούμε να πούμε ότι σε μια απελευθερωμένη κοινωνία δεν θα υπήρχε πλέον ασθένεια. Ούτε και ότι σε ένα τέτοιο γεμάτο χαρά γεγονός, η ασθένεια θα υποβιβαζόταν σε απλή εξασθένηση κάποιας υποθετικής δύναμης που ακόμη μένει να ανακαλυφθεί. Νομίζουμε ότι η ασθένεια είναι μέρος της φύσης του τρόπου με τον οποίο ζει ο άνθρωπος στην κοινωνία, ανταποκρίνεται δηλαδή στην πληρωμή ενός συγκεκριμένου κόστους που πρέπει να καταβληθεί για να διορθωθούν λίγες από τις καλύτερες δυνατές συνθήκες της φύσης, προκειμένου να επιτευχθεί η αρτιότητα που χρειάζεται για την οικοδόμηση ακόμη και της πιο ελεύθερης κοινωνίας.
Βέβαια, η εκθετική ανάπτυξη της ασθένειας σε μια ελεύθερη κοινωνία όπου η πλασματικότητα μεταξύ των ανθρώπων θα μειωνόταν στο απολύτως απαραίτητο, δεν θα μπορούσε να συγκριθεί με αυτή σε μια κοινωνία βασισμένη στην εκμετάλλευση, όπως αυτή στην οποία ζούμε τώρα. Από αυτό προκύπτει ότι ο αγώνας ενάντια στην ασθένεια είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ταξικής σύγκρουσης. Όχι τόσο επειδή η ασθένεια προκαλείται από το κεφάλαιο –που θα ήταν ντετερμινιστική άρα και μή αποδεκτή δήλωση– αλλά επειδή μια πιο ελεύθερη κοινωνία θα ήταν διαφορετική. Ακόμα και στα αρνητικά της θα ήταν πιο κοντά στη ζωή, στο να είναι ανθρώπινη. Η ασθένεια λοιπόν θα ήταν μια έκφραση της ανθρωπιάς μας, με τον ίδιο τρόπο που σήμερα είναι η έκφραση μιας τρομακτικής απανθρωπιάς. Αυτός είναι ο λόγος που ποτέ δεν έχουμε συμφωνήσει με την κατά κάποιο τρόπο απλουστευτική θέση που θα μπορούσε να χωρά στη φράση «κάνε την αρρώστεια όπλο», ακόμα κι αν αξίζει σεβασμό, ιδιαίτερα αναφορικά με την ψυχική ασθένεια. Δεν είναι πραγματικά δυνατό να προτείνει κανείς στον ασθενή μια θεραπεία βασισμένη αποκλειστικά στην πάλη ενάντια στον ταξικό εχθρό. Εδώ η απλοποίηση θα ήταν αφηρημένη. Η ασθένεια σημαίνει επίσης βάσανο, πόνος, σύγχυση, αβεβαιότητα, αμφιβολία, μοναξιά, και τα αρνητικά αυτά στοιχεία δεν αυτοπεριορίζονται στο σώμα, αλλά επιτίθενται στη συνείδηση και τη θέληση. Το να γίνουν σχέδια αγώνα πάνω σε τέτοια βάση θα ήταν αρκετά πλασματικό και τρομακτικά απάνθρωπο.
Η ασθένεια όμως μπορεί να γίνει όπλο αν κατανοήσει κανείς και τα αίτια και τα αποτελέσματά της. Μπορεί να είναι σημαντικό για εμένα να καταλάβω ότι τα εξωτερικά αίτια της ασθένειάς μου είναι οι καπιταλιστές κι οι εκμεταλλευτές, το κράτος και το κεφάλαιο. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό. Χρειάζομαι επίσης να ξεκαθαρίσω τη σχέση μου με την ασθένειά μου, που μπορεί να μην είναι μόνο βάσανα, πόνος και θάνατος. Θα μπορούσε να είναι και ένα μέσο με το οποίο θα κατανοήσω καλύτερα τον εαυτό μου και τους άλλους, καθώς και την πραγματικότητα που με περιβάλει, και το τι χρειάζεται να γίνει για να την μετασχηματίσω, αποκτώντας έτσι καλύτερη αντίληψη των διάφορων επαναστατικών εκφάνσεων. Τα λάθη που έχουν υπάρξει στο παρελθόν πάνω σε αυτό το ζήτημα οφείλονται σε μια έλλειψη καθαρότητας που οφείλεται στη μαρξιστική ερμηνεία. Αυτή βασιζόταν στο αίτημα εγκαθίδρυσης μιας άμεσης σχέσης ανάμεσα στην ασθένεια και το κεφάλαιο. Νομίζουμε ότι η σχέση αυτή σήμερα θα έπρεπε να είναι έμμεση, π.χ. με το να έχω συνείδηση της ασθένειας όχι γενικά ως μια κατάσταση μη φυσιολογική, αλλά ως ένα συστατικό της ζωής μου, ένα στοιχείο της κανονικότητάς μου.
Και τότε, (στμ: έρχεται) ο αγώνας ενάντια σε αυτήν την ασθένεια. Ακόμα κι αν δεν καταλήγουν όλοι οι αγώνες νικηφόρα.
Πηγή: Diskordia
Leave a Reply